ตรวจอาการเบื้องต้นด้วยตนเอง: ส่าไข้ (Roseola Infantum หรือ Exanthem Subitum)ส่าไข้ (Roseola Infantum หรือ Exanthem Subitum) เป็นโรคติดเชื้อไวรัสที่พบบ่อยในเด็กเล็ก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มอายุ 6 เดือนถึง 3 ปี มีลักษณะเด่นคือ มีไข้สูงนำมาก่อน จากนั้นไข้จะลดลงอย่างรวดเร็ว และตามมาด้วยผื่นขึ้นตามตัว
สาเหตุ:
ส่าไข้เกิดจากการติดเชื้อไวรัสในกลุ่ม Human Herpesvirus (HHV) โดยส่วนใหญ่เกิดจาก Human Herpesvirus 6 (HHV-6) และบางครั้งอาจเกิดจาก Human Herpesvirus 7 (HHV-7)
การติดต่อ:
ติดต่อผ่านการสัมผัสสารคัดหลั่งจากระบบทางเดินหายใจของผู้ป่วย เช่น ละอองฝอยจากการไอ จาม หรือการสัมผัสของเล่นหรือสิ่งของที่มีเชื้อไวรัสปนเปื้อน
อาการของส่าไข้:
อาการมักจะเริ่มขึ้นประมาณ 5-15 วันหลังได้รับเชื้อ (ระยะฟักตัว) และมีลักษณะเฉพาะที่สามารถสังเกตได้:
ไข้สูงนำ (High Fever):
เป็นอาการเริ่มต้นและเป็นอาการเด่นที่สุด มักมีไข้สูงเฉียบพลัน (39-40 องศาเซลเซียส)
เด็กมักจะดูค่อนข้างปกติหรือซึมเล็กน้อย แม้จะมีไข้สูง (ต่างจากโรคไข้สูงอื่น ๆ ที่มักจะดูป่วยหนักกว่า)
ไข้จะคงอยู่ประมาณ 3-5 วัน
อาจมีอาการชักจากไข้สูง (Febrile Seizure) ในเด็กบางรายที่มีประวัติชักง่าย
ไข้ลดลงอย่างรวดเร็ว (Sudden Resolution of Fever):
หลังจากมีไข้สูง 3-5 วัน ไข้จะลดลงอย่างรวดเร็วภายใน 12-24 ชั่วโมง มักจะกลับมาเป็นปกติหรือเกือบปกติ
ผื่นขึ้นตามตัวหลังไข้ลด (Rash After Fever Subsides):
เมื่อไข้ลดลง ผื่นจะเริ่มปรากฏขึ้นภายในไม่กี่ชั่วโมงถึงหนึ่งวัน
ลักษณะผื่น:
เป็นผื่นแดงเล็ก ๆ หรือสีชมพู อาจเป็นจุดแบน ๆ (macules) หรือนูนเล็กน้อย (papules)
ขนาดประมาณ 2-5 มิลลิเมตร
ไม่มีอาการคัน
เมื่อกดผื่นจะจางหายไป (blanching)
ผื่นมักจะเริ่มขึ้นที่ลำตัวก่อน (หน้าอก, ท้อง, หลัง) จากนั้นจึงลามไปยังคอ, ใบหน้า, แขน, และขา
ผื่นจะคงอยู่ประมาณ 1-3 วัน แล้วจะค่อย ๆ จางหายไปเองโดยไม่ทิ้งรอย
อาการอื่น ๆ (มักไม่รุนแรง):
อาจมีอาการเล็กน้อย เช่น เจ็บคอ, น้ำมูกไหล, ไอเล็กน้อย
เปลือกตาบวม หรือตาแดงเล็กน้อย
ต่อมน้ำเหลืองโตบริเวณคอหรือหลังหู
เบื่ออาหารเล็กน้อย
การวินิจฉัย:
แพทย์มักจะวินิจฉัยส่าไข้จากลักษณะอาการที่ชัดเจน คือ มีไข้สูงนำมาก่อน แล้วไข้ลดลงอย่างรวดเร็ว และตามมาด้วยผื่นขึ้น โดยไม่จำเป็นต้องมีการตรวจทางห้องปฏิบัติการพิเศษใด ๆ
การรักษา:
เนื่องจากส่าไข้เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส และมักมีอาการไม่รุนแรง จึงไม่มีการรักษาที่จำเพาะเจาะจง การรักษาเป็นการดูแลตามอาการเพื่อบรรเทาความไม่สบายของเด็ก:
เช็ดตัวลดไข้: เมื่อเด็กมีไข้สูง ให้เช็ดตัวด้วยน้ำอุณหภูมิห้อง
ให้ยาลดไข้: เช่น พาราเซตามอล (Paracetamol) ตามขนาดที่เหมาะสมกับน้ำหนักและอายุของเด็ก
ให้เด็กดื่มน้ำให้เพียงพอ: เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ โดยเฉพาะเมื่อมีไข้สูง
ให้เด็กพักผ่อนให้เพียงพอ
ไม่จำเป็นต้องให้ยาปฏิชีวนะ: เพราะเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส
การพยากรณ์โรคและภาวะแทรกซ้อน:
ส่าไข้เป็นโรคที่ไม่รุนแรงและมักจะ หายได้เองจนเป็นปกติ โดยไม่มีภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง
ภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อยที่สุดคือ อาการชักจากไข้สูง (Febrile Seizure) ซึ่งอาจเกิดขึ้นในเด็กบางรายที่มีไข้สูงอย่างรวดเร็ว แต่โดยทั่วไปแล้วอาการชักจากไข้สูงไม่ก่อให้เกิดอันตรายถาวรต่อสมอง
ข้อควรจำสำหรับผู้ปกครอง:
หากเด็กมีไข้สูง ควรเช็ดตัวลดไข้และให้ยาลดไข้ตามขนาด
สังเกตอาการผิดปกติอื่น ๆ หากเด็กซึมลงมาก, ไม่ยอมดื่มน้ำ, อาเจียนมาก หรือมีอาการชัก ควรรีบพาไปพบแพทย์ทันที
เมื่อผื่นขึ้นหลังจากไข้ลดลง ผู้ปกครองมักจะโล่งใจได้ว่าเด็กกำลังจะหายป่วยแล้ว
สรุป: ส่าไข้เป็นโรคที่พบบ่อยในเด็กเล็ก มีลักษณะเฉพาะคือไข้สูงนำแล้วตามด้วยผื่น ไม่จำเป็นต้องรักษาด้วยยาต้านไวรัสหรือยาปฏิชีวนะ และมักจะหายได้เอง การดูแลประคับประคองเป็นสิ่งสำคัญที่สุดครับ
หัวข้อ: ตรวจอาการเบื้องต้นด้วยตนเอง: ส่าไข้ (Roseola Infantum หรือ Exanthem Subitum) (อ่าน 2 ครั้ง)